Planlanan “ESA Vigil” projesinde, erken uyarıların yapılabilmesi için güneşten yaklaşık 150 milyon kilometre uzağa bir uydu yerleştirilecek.ESA
Bir süre önce, bir güneş fırtınasından sonra, kuzey ışıkları Almanya’nın kuzeyinde de görülebiliyordu. Bu tür hayaletler büyüleyici bir manzara sunar. Ancak, altta yatan güneş patlamaları da Dünya’yı kasıp kavurabilir, yaygın elektrik kesintilerine neden olabilir ve navigasyon ve iletişim için kritik olan uyduları yok edebilir.
Neustrelitz’deki Alman Havacılık ve Uzay Merkezi’nden (DLR) Jens Berdermann, “ör. tıp teknolojisinde veya ultra hızlı borsa ticaretinde kullanılan son derece hassas uydu zaman sinyali ile” dolaylı etkiler de mümkündür. Olası kesintiler çok çeşitlidir.
Muhteşem çekim: astrofotoğrafçı, güneşte büyük bir plazma kasırgası yakaladı
6000 ila 15 milyon derece arasındaki sıcaklık farkları
Araştırmacılara göre, bilimsel ilerlemeye ve büyük miktarda veriye rağmen, merkezi yıldızımız hakkında nispeten az şey biliniyor. Freiburg’daki Leibniz Güneş Fiziği Enstitüsü’nden Svetlana Berdyugina, “Örneğin, güneş içindeki ve üzerindeki sıcaklıkların onları modelleme ve ölçme şeklimizde neden dağıldığını bilmiyoruz” diyor. Merkezde yaklaşık 15 milyon derece, güneş yüzeyinde ise 6000 derecenin biraz altında iken, korona olarak da adlandırılan güneş atmosferi iki milyon dereceye kadar sıcak olabiliyor.
Berdyugina’nın ana araştırma konusu, güneşin ve diğer yıldızların manyetik alanıdır. Güneş’in güçlü manyetik alanındaki yerel değişiklikler, güneş patlamalarının uzaya radyasyon ve yüklü parçacıklar fırlatmasına neden olan şeydir. Dünyanın manyetik alanı, manyetik kutuplar ve ekvator arasında oldukça yumuşak geçişlere sahipken, güneşin manyetik alanı çok daha karmaşıktır.
Ateşli final: Dünya, güneşin ateşli fırınında buharlaşıyor
Carrington olayı Hawaii’deki ofislerde ve auroralarda kıvılcımlar yarattı
Svetlana Berdyugina, “Güneşin manyetik alanındaki değişiklikleri simüle etmek çok zor çünkü bunun için büyük hesaplama kapasitelerine ihtiyacınız var” diyor. Bilgi işlem kapasitesi, tüm güneşin simülasyonu için yeterli olmaktan uzaktı. Bu nedenle güneşin kesitlerinin anlamlı açıklamalar yapılabilecek şekilde simüle edilmesi gerekir. Araştırmacı, güneş fırtınalarının ne zaman güvenilir bir şekilde tahmin edilebileceğini tahmin etmeye cesaret edemiyor. Belki de güneş fırtınalarının habercilerini bulmak için yapay zekanın yardımıyla mevcut veriler de aranmalıdır.
Diğer şeylerin yanı sıra, savunmasız altyapının en azından bir kısmını zamanında koruyabilmek için erken bir tahmin önemli olacaktır. Son birkaç on yılda güneş, yıkıcı potansiyelini hiçbir zaman tam olarak göstermedi – ancak sözde Carrington olayının sonuçlarından tahmin edilebilir. Göttingen Üniversitesi’nden astrofizikçi Volker Bothmer, “Carrington olayı, 1932’den beri kaydettiğimiz en güçlü 30 güneş fırtınasından yaklaşık üç kat daha güçlüydü” diyor.
Araştırmacı uyarıyor: dünya çapında internet arızası olabilir
En hızlı güneş fırtınaları Dünya’ya bir günden daha kısa sürede ulaşır
Daha önce, 1 Eylül 1859’da, İngiliz astronom Richard Carrington, güneş lekelerini tasvir etmek için teleskopik görüntülerini bir ekrana yansıttığında, Güneş’te iki parlak ışık parlaması tespit etmişti. O zamanlar kimse tüm olayların tek bir nedenden kaynaklandığını bilmiyordu: şimdiye kadar insanlar tarafından kaydedilen en güçlü güneş fırtınası. DLR bilimcisi Jens Berdermann, “Şu anda kaç tane elektrikli cihaz olduğunu düşünürseniz, o zaman bir Carrington olayının bugün neyi tetikleyeceğini makul bir şekilde hayal edebilirsiniz” diyor.
Güneş patlamaları sırasında tam olarak ne olur? Güneşin manyetik alan çizgileri kırıldığında, önce yüksek enerjili parçacıklar, özellikle de protonlar kaçar. Bazıları ışık hızının yaklaşık yüzde 15’i ile seyahat eder ve yaklaşık bir saat içinde Dünya’ya ulaşır. Patlama güneş koronasında meydana geldiğinden, parçacıkların başka bir kısmı güneşin yüzeyini etkileyerek X-ışınları yayar – buna X-ışını parlaması veya parlaması denir. Bu radyasyon ışık hızında hareket eder ve yaklaşık sekiz dakika sonra Dünya’ya ulaşır.
Dünyanın sonu yakın mı? En azından genel panik bunu gösteriyor
Araştırmacılar ulusal bir uzay hava durumu merkezi kurmayı öneriyor
Plazma, güneş fırtınalarının etkilerinden esas olarak sorumludur: Bileşenler elektrikle yüklü olduklarından, dünyanın manyetik alanıyla etkileşirler ve adeta onu sıkıştırırlar. Dünyanın manyetik alanının kuyruğundaki manyetik kısa devreler, kutup bölgelerinde, hava parçacıklarını aurora borealis olarak görünür hale gelen parlamaya teşvik eden parçacık akışları üretir. Dünyanın manyetik alanının bozulması, uzun hatlarda jeomanyetik olarak indüklenen bir akım da üretir. Ortaya çıkan elektrik alanlarının güçlerinin, bir yıldırım çarpmasından kaynaklanan yerel alanlardan oldukça düşük olduğu doğrudur. Bununla birlikte, yüksek voltajlar ve yüksek akımlar, bir havai elektrik hattı veya boru hattı boyunca akarak trafoları tahrip edebilir ve elektrik kesintilerine neden olabilir.
Ayrıca plazma, uyduların yörüngelerine kadar uzanan ve artan sürtünme nedeniyle uyduları yavaşlatan üst atmosferi ısıtır. Yol düzeltmeleri gereklidir. Ancak operatörler, sonunda çöken uydularının kontrolünü de kaybedebilir. Küçük parazitlerin bile etkisi olabilir: Uydu navigasyonu ile yerdeki cihaz, çeşitli uydu sinyallerinin yayılma sürelerine göre konumunu belirler. Uyduların yörüngeleri çok az da olsa değişirse veya iyonosferde sinyaller gecikirse, bunun konum belirlemenin doğruluğu üzerinde sonuçları olur.
Kuzey ışıkları Almanya’nın bazı bölgelerinde parlıyor
Güçlü güneş fırtınaları astronotlar için yaşamı tehdit ediyor
Enerji arzının (trafo merkezleri, trafolar) yanı sıra otonom sürüş ve e-mobilite alanındaki yeni gelişmelerin güvence altına alınmasına özel dikkat gösterilmelidir. Avrupa Uzay Ajansı Esa, diğer şeylerin yanı sıra “ESA Vigil” projesini planlıyor. Birkaç yıl içinde, güneşten ve dünyadan yaklaşık 150 milyon kilometre uzaklıkta belirli bir noktaya bir uydu yerleştirilerek erken uyarı yapılmasına olanak sağlayacak.
Uzaydan gelen tehlike: güneş fırtınaları dünyadaki yüksek teknolojiyi yok edebilir
Bir süre önce, bir güneş fırtınasından sonra, kuzey ışıkları Almanya’nın kuzeyinde de görülebiliyordu. Bu tür hayaletler büyüleyici bir manzara sunar. Ancak, altta yatan güneş patlamaları da Dünya’yı kasıp kavurabilir, yaygın elektrik kesintilerine neden olabilir ve navigasyon ve iletişim için kritik olan uyduları yok edebilir.
Neustrelitz’deki Alman Havacılık ve Uzay Merkezi’nden (DLR) Jens Berdermann, “ör. tıp teknolojisinde veya ultra hızlı borsa ticaretinde kullanılan son derece hassas uydu zaman sinyali ile” dolaylı etkiler de mümkündür. Olası kesintiler çok çeşitlidir.
Muhteşem çekim: astrofotoğrafçı, güneşte büyük bir plazma kasırgası yakaladı
6000 ila 15 milyon derece arasındaki sıcaklık farkları
Araştırmacılara göre, bilimsel ilerlemeye ve büyük miktarda veriye rağmen, merkezi yıldızımız hakkında nispeten az şey biliniyor. Freiburg’daki Leibniz Güneş Fiziği Enstitüsü’nden Svetlana Berdyugina, “Örneğin, güneş içindeki ve üzerindeki sıcaklıkların onları modelleme ve ölçme şeklimizde neden dağıldığını bilmiyoruz” diyor. Merkezde yaklaşık 15 milyon derece, güneş yüzeyinde ise 6000 derecenin biraz altında iken, korona olarak da adlandırılan güneş atmosferi iki milyon dereceye kadar sıcak olabiliyor.
Berdyugina’nın ana araştırma konusu, güneşin ve diğer yıldızların manyetik alanıdır. Güneş’in güçlü manyetik alanındaki yerel değişiklikler, güneş patlamalarının uzaya radyasyon ve yüklü parçacıklar fırlatmasına neden olan şeydir. Dünyanın manyetik alanı, manyetik kutuplar ve ekvator arasında oldukça yumuşak geçişlere sahipken, güneşin manyetik alanı çok daha karmaşıktır.
Ateşli final: Dünya, güneşin ateşli fırınında buharlaşıyor
Carrington olayı Hawaii’deki ofislerde ve auroralarda kıvılcımlar yarattı
Svetlana Berdyugina, “Güneşin manyetik alanındaki değişiklikleri simüle etmek çok zor çünkü bunun için büyük hesaplama kapasitelerine ihtiyacınız var” diyor. Bilgi işlem kapasitesi, tüm güneşin simülasyonu için yeterli olmaktan uzaktı. Bu nedenle güneşin kesitlerinin anlamlı açıklamalar yapılabilecek şekilde simüle edilmesi gerekir. Araştırmacı, güneş fırtınalarının ne zaman güvenilir bir şekilde tahmin edilebileceğini tahmin etmeye cesaret edemiyor. Belki de güneş fırtınalarının habercilerini bulmak için yapay zekanın yardımıyla mevcut veriler de aranmalıdır.
Diğer şeylerin yanı sıra, savunmasız altyapının en azından bir kısmını zamanında koruyabilmek için erken bir tahmin önemli olacaktır. Son birkaç on yılda güneş, yıkıcı potansiyelini hiçbir zaman tam olarak göstermedi – ancak sözde Carrington olayının sonuçlarından tahmin edilebilir. Göttingen Üniversitesi’nden astrofizikçi Volker Bothmer, “Carrington olayı, 1932’den beri kaydettiğimiz en güçlü 30 güneş fırtınasından yaklaşık üç kat daha güçlüydü” diyor.
Araştırmacı uyarıyor: dünya çapında internet arızası olabilir
En hızlı güneş fırtınaları Dünya’ya bir günden daha kısa sürede ulaşır
Daha önce, 1 Eylül 1859’da, İngiliz astronom Richard Carrington, güneş lekelerini tasvir etmek için teleskopik görüntülerini bir ekrana yansıttığında, Güneş’te iki parlak ışık parlaması tespit etmişti. O zamanlar kimse tüm olayların tek bir nedenden kaynaklandığını bilmiyordu: şimdiye kadar insanlar tarafından kaydedilen en güçlü güneş fırtınası. DLR bilimcisi Jens Berdermann, “Şu anda kaç tane elektrikli cihaz olduğunu düşünürseniz, o zaman bir Carrington olayının bugün neyi tetikleyeceğini makul bir şekilde hayal edebilirsiniz” diyor.
Güneş patlamaları sırasında tam olarak ne olur? Güneşin manyetik alan çizgileri kırıldığında, önce yüksek enerjili parçacıklar, özellikle de protonlar kaçar. Bazıları ışık hızının yaklaşık yüzde 15’i ile seyahat eder ve yaklaşık bir saat içinde Dünya’ya ulaşır. Patlama güneş koronasında meydana geldiğinden, parçacıkların başka bir kısmı güneşin yüzeyini etkileyerek X-ışınları yayar – buna X-ışını parlaması veya parlaması denir. Bu radyasyon ışık hızında hareket eder ve yaklaşık sekiz dakika sonra Dünya’ya ulaşır.
Dünyanın sonu yakın mı? En azından genel panik bunu gösteriyor
Araştırmacılar ulusal bir uzay hava durumu merkezi kurmayı öneriyor
Plazma, güneş fırtınalarının etkilerinden esas olarak sorumludur: Bileşenler elektrikle yüklü olduklarından, dünyanın manyetik alanıyla etkileşirler ve adeta onu sıkıştırırlar. Dünyanın manyetik alanının kuyruğundaki manyetik kısa devreler, kutup bölgelerinde, hava parçacıklarını aurora borealis olarak görünür hale gelen parlamaya teşvik eden parçacık akışları üretir. Dünyanın manyetik alanının bozulması, uzun hatlarda jeomanyetik olarak indüklenen bir akım da üretir. Ortaya çıkan elektrik alanlarının güçlerinin, bir yıldırım çarpmasından kaynaklanan yerel alanlardan oldukça düşük olduğu doğrudur. Bununla birlikte, yüksek voltajlar ve yüksek akımlar, bir havai elektrik hattı veya boru hattı boyunca akarak trafoları tahrip edebilir ve elektrik kesintilerine neden olabilir.
Ayrıca plazma, uyduların yörüngelerine kadar uzanan ve artan sürtünme nedeniyle uyduları yavaşlatan üst atmosferi ısıtır. Yol düzeltmeleri gereklidir. Ancak operatörler, sonunda çöken uydularının kontrolünü de kaybedebilir. Küçük parazitlerin bile etkisi olabilir: Uydu navigasyonu ile yerdeki cihaz, çeşitli uydu sinyallerinin yayılma sürelerine göre konumunu belirler. Uyduların yörüngeleri çok az da olsa değişirse veya iyonosferde sinyaller gecikirse, bunun konum belirlemenin doğruluğu üzerinde sonuçları olur.
Kuzey ışıkları Almanya’nın bazı bölgelerinde parlıyor
Güçlü güneş fırtınaları astronotlar için yaşamı tehdit ediyor
Enerji arzının (trafo merkezleri, trafolar) yanı sıra otonom sürüş ve e-mobilite alanındaki yeni gelişmelerin güvence altına alınmasına özel dikkat gösterilmelidir. Avrupa Uzay Ajansı Esa, diğer şeylerin yanı sıra “ESA Vigil” projesini planlıyor. Birkaç yıl içinde, güneşten ve dünyadan yaklaşık 150 milyon kilometre uzaklıkta belirli bir noktaya bir uydu yerleştirilerek erken uyarı yapılmasına olanak sağlayacak.
Uzaydan gelen tehlike: güneş fırtınaları dünyadaki yüksek teknolojiyi yok edebilir