Fırlatılan roketlerin parçaları, aylar ve yıllar sonra hala dünyaya geri düşebilir. İnsanların bundan etkilenme riski nedir?
Bu Esa çizimi, Dünya’nın yörüngesinde dönen uzay enkazının kütlesini göstermektedir.dpa/resim ittifakı
Artan roket fırlatma sayısıyla birlikte, roket parçalarının kontrolsüz bir şekilde düşerek insanları yaralama riski artıyor. Kanadalı bilim adamları, önümüzdeki on yıl içinde birinin böyle bir kazanın kurbanı olma olasılığını yüzde on olarak hesapladılar. Vancouver’daki British Columbia Üniversitesi’nden Michael Byers liderliğindeki araştırma grubunun yaptığı çalışma Nature Astronomy dergisinde yayınlandı.
Mayıs 2020’de, bir Çin Long March 5B füzesinin enkazı, Batı Afrika ülkesi Fildişi Sahili’ndeki iki köyü vurdu. Enkazın altında 12 metre uzunluğunda bir boru parçası da bulundu. Uzay enkazı birkaç eve zarar verdi, insanlar yaralanmadı. Bonn’daki Alman Havacılık ve Uzay Merkezi’nden (DLR) astrofizikçi ve uzay enkazı uzmanı Manuel Metz, bugüne kadar uzaydan gelen çöplerin bir kişiye zarar verdiği hiçbir vakanın bilinmediğini söylüyor.
Bir veya daha fazla kurbanın yüzde on olasılığı
Ancak artan roket fırlatma sayısı ve artan dünya nüfusu nedeniyle, Michael Byers liderliğindeki araştırmacılar riskin artacağını varsayıyorlar. Hesaplamaları için, kaç tane roket parçasının yörüngesinin 600 kilometreden az olduğunu düşündüler; 651’dir. Bu yükseklikte hava son derece incedir, ancak yine de parçaları yavaşlatabilir. Sonuç olarak, irtifa kaybederler ve sonunda daha yoğun Dünya atmosferine girerek kütlenin çoğunu yakarlar. Öte yandan roket parçalarının atmosfere yeniden girişini de son 30 yılda sürdürdüler. Byers’ın ekibi, dünya yüzeyinin metrekaresi başına riskte yıllık hafif bir artış ve dünya nüfusunda yıllık yüzde 1’lik bir artış olduğunu varsaydı.
Uzay enkazı: Rus roket motoru patladı
Her iki yaklaşım da benzer bir sonuç verdi: “Her yeniden girişin on metrekarelik bir alana ölümcül enkaz yaydığını varsayarsak, mevcut uygulamaların on yıl içinde bir veya daha fazla zayiat verme olasılığının yüzde on olduğu sonucuna varıyoruz.” . Bununla birlikte, DLR bilim adamı Manuel Metz, Kanadalı araştırmacıların bazı varsayımlarının gerçekçi olmadığını düşünüyor. Metrekare başına risk, nüfusun arazi yüzeyine eşit olarak dağıldığını varsayar, ancak durum böyle değildir.
Ekvatora yakın ülkeler için özel bir risk var
Byers ve meslektaşları, füze enkazı tarafından vurulma riskinin, daha zengin uzay ülkelerine göre daha fakir ülkelerde daha fazla olduğunu yazıyorlar: “Jakarta, Dhaka, Mexico City, Bogota ve Lagos’un enlemleri, bir roket gövdesinden en az üç kat daha fazla. Washington, New York, Pekin ve Moskova’dakiler gibi onların üzerinden tekrar girin.”
Uzay enkazı nedeniyle: ISS kısa bir süre için boşaltıldı
Manuel Metz, birçok roketin uyduları sabit yörüngeye getirmesi gerçeğiyle ekvatora yakın ülkeler için daha yüksek risk olduğunu açıklıyor. Bu yörünge ekvator üzerinden geçer ve Dünya’dan bakıldığında uyduların gökyüzünde hep aynı yerde olmalarını sağlar. Bu, birçok iletişim, televizyon ve hava durumu uyduları için önemlidir.
Space Junk: İnsan Uzayı Nasıl Çöpe Atıyor?
Michael Byers liderliğindeki araştırmacılar, ek maliyetler gerektirse bile, uzay uluslarının yalnızca roket aşamalarının kontrollü olarak yeniden girişine izin vermesini sağlayacak dünya çapında siyasi adımlar atılması çağrısında bulunuyorlar. Bu sayede düşen roket parçaları uzak deniz bölgelerine yönlendirilebilir.
Bu Esa çizimi, Dünya’nın yörüngesinde dönen uzay enkazının kütlesini göstermektedir.dpa/resim ittifakı
Artan roket fırlatma sayısıyla birlikte, roket parçalarının kontrolsüz bir şekilde düşerek insanları yaralama riski artıyor. Kanadalı bilim adamları, önümüzdeki on yıl içinde birinin böyle bir kazanın kurbanı olma olasılığını yüzde on olarak hesapladılar. Vancouver’daki British Columbia Üniversitesi’nden Michael Byers liderliğindeki araştırma grubunun yaptığı çalışma Nature Astronomy dergisinde yayınlandı.
Mayıs 2020’de, bir Çin Long March 5B füzesinin enkazı, Batı Afrika ülkesi Fildişi Sahili’ndeki iki köyü vurdu. Enkazın altında 12 metre uzunluğunda bir boru parçası da bulundu. Uzay enkazı birkaç eve zarar verdi, insanlar yaralanmadı. Bonn’daki Alman Havacılık ve Uzay Merkezi’nden (DLR) astrofizikçi ve uzay enkazı uzmanı Manuel Metz, bugüne kadar uzaydan gelen çöplerin bir kişiye zarar verdiği hiçbir vakanın bilinmediğini söylüyor.
Bir veya daha fazla kurbanın yüzde on olasılığı
Ancak artan roket fırlatma sayısı ve artan dünya nüfusu nedeniyle, Michael Byers liderliğindeki araştırmacılar riskin artacağını varsayıyorlar. Hesaplamaları için, kaç tane roket parçasının yörüngesinin 600 kilometreden az olduğunu düşündüler; 651’dir. Bu yükseklikte hava son derece incedir, ancak yine de parçaları yavaşlatabilir. Sonuç olarak, irtifa kaybederler ve sonunda daha yoğun Dünya atmosferine girerek kütlenin çoğunu yakarlar. Öte yandan roket parçalarının atmosfere yeniden girişini de son 30 yılda sürdürdüler. Byers’ın ekibi, dünya yüzeyinin metrekaresi başına riskte yıllık hafif bir artış ve dünya nüfusunda yıllık yüzde 1’lik bir artış olduğunu varsaydı.
Uzay enkazı: Rus roket motoru patladı
Her iki yaklaşım da benzer bir sonuç verdi: “Her yeniden girişin on metrekarelik bir alana ölümcül enkaz yaydığını varsayarsak, mevcut uygulamaların on yıl içinde bir veya daha fazla zayiat verme olasılığının yüzde on olduğu sonucuna varıyoruz.” . Bununla birlikte, DLR bilim adamı Manuel Metz, Kanadalı araştırmacıların bazı varsayımlarının gerçekçi olmadığını düşünüyor. Metrekare başına risk, nüfusun arazi yüzeyine eşit olarak dağıldığını varsayar, ancak durum böyle değildir.
Ekvatora yakın ülkeler için özel bir risk var
Byers ve meslektaşları, füze enkazı tarafından vurulma riskinin, daha zengin uzay ülkelerine göre daha fakir ülkelerde daha fazla olduğunu yazıyorlar: “Jakarta, Dhaka, Mexico City, Bogota ve Lagos’un enlemleri, bir roket gövdesinden en az üç kat daha fazla. Washington, New York, Pekin ve Moskova’dakiler gibi onların üzerinden tekrar girin.”
Uzay enkazı nedeniyle: ISS kısa bir süre için boşaltıldı
Manuel Metz, birçok roketin uyduları sabit yörüngeye getirmesi gerçeğiyle ekvatora yakın ülkeler için daha yüksek risk olduğunu açıklıyor. Bu yörünge ekvator üzerinden geçer ve Dünya’dan bakıldığında uyduların gökyüzünde hep aynı yerde olmalarını sağlar. Bu, birçok iletişim, televizyon ve hava durumu uyduları için önemlidir.
Space Junk: İnsan Uzayı Nasıl Çöpe Atıyor?
Michael Byers liderliğindeki araştırmacılar, ek maliyetler gerektirse bile, uzay uluslarının yalnızca roket aşamalarının kontrollü olarak yeniden girişine izin vermesini sağlayacak dünya çapında siyasi adımlar atılması çağrısında bulunuyorlar. Bu sayede düşen roket parçaları uzak deniz bölgelerine yönlendirilebilir.